3. Heropstart
Foto © VAF
In 2022 keerde het normale leven na 2 jaar corona eindelijk terug. Ook in de cultuur-, jeugd- en mediasector mochten vanaf eind mei weer onbeperkt activiteiten plaatsvinden. Daardoor kon de coronabarometer gelukkig snel weer de schuif in. Toch kwam het cultuurbezoek slechts met mondjesmaat op gang. De Vlaamse campagne ‘Beleef weer meer’ moest daar verandering in brengen. Verder was het in ons eigen departement alle hens aan dek voor de verdere uitrol van het relanceplan Vlaamse Veerkracht. Ontdek er alles over in dit hoofdstuk.
Foto © Daria Miasoedova
3.1 Relanceplan Vlaamse Veerkracht
Met het relanceplan Vlaamse Veerkracht investeert de Vlaamse Regering 4,3 miljard euro om Vlaanderen te wapenen tegen de economische en maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis. Ruim 200 miljoen euro gaat naar een 40-tal relanceprojecten in de cultuur-, jeugd- en mediasector. De afgelopen 2 jaar hebben een 50-tal medewerkers van het Departement Cultuur, Jeugd en Media die projecten voorbereid, opgestart en uitgewerkt.
Wist je dat dankzij de relancemiddelen:
- meer dan 50 miljoen euro werd geïnvesteerd in de brede audiovisuele en mediasector, met subsidies voor onder andere 30 mediaprojecten en 70 mediaorganisaties?
- 29 veerkrachtprojecten werden opgestart die inzetten op een vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren in kwetsbare situaties?
- al meer dan 50 gratis energiescans zijn uitgevoerd op cultuur- en jeugdinfrastructuur?
- 386 senior- en patrouilletenten werden aangekocht om de stock van de ULDK uit te breiden?
Dit is slechts een greep uit de relanceprojecten voor cultuur, jeugd en media. Benieuwd naar meer? Lees dan zeker verder.
opMaatorkest - Foto © Björn Comhaire
Projecten in de steigers
In dit hoofdstuk belichten we kort enkele boeiende projecten die volop in ontwikkeling zijn en pas in de komende jaren rond zullen zijn.
We werkten vorig jaar verder aan een publieke digitale inventaris van cultuur- en jeugdinfrastructuur. Ook het traject waarbij de vroegere provinciale erfgoeddatabanken worden geïntegreerd in één collectieregistratie- en collectiebeheerssysteem liep verder.
Onder de noemer Duurzaam Digitaal Transformeren werken we aan een basis voor een datagedreven beleid in de cultuursector, waarbij we in eerste instantie focussen op het verbinden van vraag en aanbod, met het oog op participatie aan het culturele en vrijetijdsaanbod.
Nog een ander project zet in op het digitaliseren van erfgoedcollecties.
Met een aantal andere Vlaamse entiteiten werkten we verder aan het Verenigingsloket.
Voortgang van de relanceprojecten
Met zo’n forse injectie aan relancemiddelen wil de Vlaamse Regering ook graag weten hoe al die projecten vorderen. Daarvoor liet ze een specifieke monitoringstool ontwikkelen, waarin de projectverantwoordelijken sinds 2022 halfjaarlijks rapporteren over de voortgang van de relanceprojecten. De rapporten en data zijn publiek toegankelijk.
Foto © Arno
Projecten in de schijnwerpers
In dit onderdeel richten we onze schijnwerpers specifiek op een aantal projecten die al concrete resultaten opgeleverd hebben.
3.1.1 Digitaal transformatieprogramma moet digitale weerbaarheid van Vlaamse mediasector verhogen
De Vlaamse Regering zette in april 2021 het licht op groen voor een digitaal transformatieprogramma voor de Vlaamse mediasector en maakte daarvoor 35 miljoen euro vrij. Met het plan wil de regering de Vlaamse mediasector stimuleren om extra in te zetten op digitalisering en innovatie. Het programma loopt nog tot eind 2026.
Het plan moet een antwoord bieden op de stijgende uitdagingen van de mediasector. Het Vlaamse media-ecosysteem staat immers al enkele jaren sterk onder druk door de snelle digitalisering van onze samenleving en economie. Daarnaast wijzigt het mediagebruik in snel tempo en zetten internationale spelers onze mediabedrijven steeds meer onder druk.
Tegelijkertijd brengt de digitale revolutie ook kansen met zich mee, zeker op het vlak van samenwerking binnen de mediasector. Die samenwerkingsverbanden moeten de motor worden van de relance in de mediasector.
Outrageous - Foto © Michelle Geerardyn
Ambitieus plan als antwoord op digitale uitdagingen
De relancemiddelen bieden daarom een unieke kans om de weerbaarheid van het Vlaamse media-ecosysteem te verhogen. Op basis van de actuele uitdagingen, de noden in de Vlaamse mediasector, de Europese agenda rond mediabeleid en het beschikbare relancebudget werd een programma uitgewerkt dat steunt op 7 pijlers. We lichten de projecten hieronder kort toe.
Crossmediaal Meetsysteem (XMM)
Lokale spelers hebben vandaag niet de nodige meetinstrumenten om de volledige behoeften en gebruikersgewoonten van de consument in kaart te brengen. Die data worden voor een groot deel afgeschermd door grote internationale (sociale media) platformen en technologiebedrijven, wat een grote impact heeft op het concurrentievermogen van lokale spelers. Om daarop een antwoord te bieden, bundelen 10 mediaorganisaties de krachten om werk te maken van een nieuw geavanceerd en sectorbreed crossmediaal meetsysteem. Samen vormen ze het Crossmediaal Consortium (XMC), dat bestaat uit:
- Ads & Data
- DPG Media
- Mediafin
- Mediahuis
- Niet-openbare regionale televisievereniging Vlaanderen (NORTV)
- Roularta Media Group
- SBS Belgium
- Vlaamse Audiovisuele Regie (VAR)
- Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie (VRT)
- WE MEDIA.
Met het meetsysteem kan het mediagebruik in Vlaanderen in kaart gebracht worden. De inzichten die eruit voortvloeien, worden aangewend om de media-ervaring van de Vlaamse consument gevoelig te verbeteren. De Vlaamse Regering gaf principieel haar goedkeuring voor een subsidie van 4 miljoen euro. De Europese Commissie moet wel nog controleren of de staatssteunregels werden nageleefd.
De verschillende lagen (pijlers) van het meetsysteem, met indicatie van de objectieven per laag - Foto © VRT
Mediahub
Om het snel evoluerende mediagebruik te kunnen bijhouden, ontbreekt er in Vlaanderen een schaalbare netwerkinfrastructuur waarmee steeds grotere volumes content op maat van de consument naar steeds meer verschillende platformen verspreid kunnen worden. De Mediahub biedt daarvoor een oplossing. Daarvoor wordt een gedeeld netwerk en privaat cloudplatform ontwikkeld waarmee alle mediamakers verbindingen kunnen leggen tussen verschillende medialocaties en op hoge snelheid mediastreams en -bestanden kunnen versturen, ontvangen, opslaan en bewerken. Daarnaast biedt de Mediahub ook een waaier van diensten aan via een gemeenschappelijk platform.
Het geheel moet enerzijds leiden tot meer efficiëntie voor mediamakers en meer kwaliteit voor hun consumenten. Anderzijds moet het de voedingsbodem vormen voor nieuwe digitale tools in vele sectoren (cultuur, onderwijs, IT …), die op deze manier sneller een afzetmarkt kunnen vinden in Vlaanderen, en nadien in de rest van de wereld. Het project wordt getrokken door 5 organisaties:
- MediaNet Vlaanderen
- VRT
- DPG Media
- EMG
- NEP.
De Vlaamse Regering gaf principieel haar goedkeuring voor een subsidie van 4 miljoen euro. De Europese Commissie moet wel nog controleren of de staatssteunregels werden nageleefd.
Foto © VRT
Desinformatie
De wereld werd de laatste jaren sterk geconfronteerd met een massa aan foute informatie. Om ook in Vlaanderen daartegen de strijd aan te binden, voorzag het transformatieprogramma een projectoproep rond desinformatie. Om daartegen de strijd aan te binden, voorzag het transformatieprogramma een projectoproep rond desinformatie. Bedoeling was onderbouwde en praktijkgerichte initiatieven te ondersteunen die de maatschappelijke en redactionele weerbaarheid tegen desinformatie verhogen.
Na advies van een jury van externe experten besliste de minister van Media om 5 projecten te ondersteunen voor een totaalbedrag van 3.152.713 euro. Het gaat zowel om projecten die burgers weerbaarder maken tegen foute informatie als om projecten die mediaspelers helpen om de juiste informatie te verspreiden.
Digitale transformatie van de regionale omroepen
Vlaanderen kent 10 regionale televisieomroeporganisaties met heel wat belangrijke opdrachten: regionaal nieuws brengen, de communicatie onder de bevolking en met overheden stimuleren en bijdragen tot de algemene sociale en culturele ontwikkeling van de regio. Om die taken in een digitale context te kunnen blijven uitoefenen moeten ze mee digitaal transformeren.
Met het transformatieplan voor de regionale televisieomroepen willen we daarop inzetten. De focus ligt op noodzakelijke investeringen en gemeenschappelijke projecten die een meerderheid van de regionale televisieomroepen kan implementeren. Dat gebeurt rond 5 thema’s: data, content, distributie, redactie- en publicatiesysteem en business modellen van de toekomst. De Vlaamse Regering kende eind 2021 een subsidie van 2 miljoen euro toe aan NORTV voor dit project. Het loopt nog tot en met september 2023.
Foto © VRT
Projectoproep digitale transformatie
De Vlaamse mediasector vroeg de nodige flexibiliteit om zelf bottom-up samenwerkingsinitiatieven te kunnen opstarten. De projectoproep digitale transformatie bood daar een antwoord op: de focus lag op concrete en effectief implementeerbare projecten waarbij meerdere relevante partners betrokken zijn en die inspelen op deze 3 kernthema’s:
- verbeteren van de vindbaarheid en zichtbaarheid van Vlaamse content
- slimme technologieën en digitale tools om de efficiëntie en kwaliteit van mediaproductie, opslag, distributie en waardecreatie te verhogen
- mediaplatformen van de toekomst.
Na advies van een jury van experten besliste de minister van Media om 18 projecten te ondersteunen voor een totaalbedrag van 11.790.733 euro.
Seeds and Growth for Media
Onze Vlaamse mediabedrijven behoren tot de internationale top. Ze krijgen echter steeds meer concurrentie van grote internationale mediaspelers en platformen. Om overeind te blijven moet de sector verder digitaliseren en innoveren. Maar dat is niet zo vanzelfsprekend.
VRT, MediaNet Vlaanderen en Thomas More bundelen de krachten om een groeipad voor jonge en doorstartende mediabedrijven te ontwikkelen. Dat doen ze enerzijds via ecosysteemversterkende activiteiten en anderzijds via een incubatorprogramma.
Om deze uitdaging te realiseren werkt Seeds and Growth for Media aan 4 doelstellingen:
- de noden van de media- en audiovisuele sector in kaart brengen
- de kennis en vaardigheden op het gebied van digitale technologie binnen de mediasector vergroten
- technologische en creatieve innovaties uitwerken tot een concrete proof of concept
- de beste ideeën laten doorgroeien door coaching en ondersteuning.
Het samenwerkingsverband ontvangt voor het project een subsidie van 996.912 euro, waaraan zowel Media als Innovatie (VLAIO) elk voor de helft bijdragen. Het project ging begin 2023 van start en loopt nog tot eind juni 2026.
Foto © 30 Birds
Flanders Game Hub
De Vlaamse gamesector geniet wereldwijd een sterke reputatie. Daardoor wordt hij ook geconfronteerd met een grote brain drain. De grootste talenten trekken vaak naar het buitenland om aan de slag te gaan in grote gamestudio’s. De voorbije jaren werden wel al stappen gezet om publiek en privékapitaal voor de sector vrij te maken. Toch kiezen nog te weinig afgestudeerden voor de ontwikkeling van game- en XR-applicaties in eigen land.
HANGAR K, FLEGA en HOWEST- DAE Studios slaan de handen in elkaar om gamebedrijven in Vlaanderen succesvol te laten starten en te helpen groeien. Het uiteindelijke doel is een structurele groei en verduurzaming van de Vlaamse game-industrie.
De Flanders Game Hub moet:
- de drijvende kracht worden van een sterke en economisch bloeiende game- en XR-industrie in Vlaanderen
- bruggen bouwen tussen talent, bedrijven, experts, investeerders en partners
- bedrijfsontwikkeling ondersteunen via een incubator- en acceleratorprogramma
- het kloppend hart van de Vlaamse game community worden via events over heel Vlaanderen.
De Vlaamse Regering kende aan de partners een subsidie van 2 miljoen euro toe voor dit project. Flanders Game Hub ging begin 2023 van start en loopt nog tot eind 2026.
Foto © VAF
3.1.2 Garantiefonds voor audiovisuele producties geeft sector de nodige gemoedsrust
De Vlaamse Regering keurde begin 2021 een garantiefonds van 10 miljoen euro goed om de heropstart van de Vlaamse audiovisuele productiesector te ondersteunen. Doel van het garantiefonds was het dekken van bepaalde coronagerelateerde risico’s tijdens opnameperiodes.
Sinds de uitbraak van de coronapandemie was het voor producenten onmogelijk geworden om schade en annuleringskosten als gevolg van een pandemie te verzekeren. Toch bestond het risico dat een productie moest worden stopgezet door besmetting van onvervangbare cast- of crewleden of door overheidsmaatregelen tijdens een nieuwe coronagolf.
Gezamenlijk fonds voor film- en televisieproducties
Met het garantiefonds kwam er een oplossing voor het verzekeren van audiovisuele producties tegen die risico’s, wat voor de sector een belangrijke voorwaarde was om te herstarten.
De minister van Cultuur ondersteunde het garantiefonds met 5 miljoen euro. Die middelen waren bestemd voor filmproducties die zowel mét als zonder steun van het VAF gemaakt zijn (fictie, documentaire, animatie, kortfilm).
De minister van Media deed eenzelfde duit in het zakje voor televisieproducties. Naast fictie-, animatie-, en documentairereeksen, met inbegrip van kinder- en jeugdreeksen, kwamen eveneens cultuur-, human interest- en entertainmentprogramma’s in aanmerking.
Sector lijdt weinig schade door corona
Het garantiefonds liep van 9 februari 2021 tot 31 oktober 2022 en werd beheerd door het Vlaams Audiovisueel Fonds. Over de hele looptijd werden 163 dossiers aangemeld, waarvan er 155 effectief werden geregistreerd (38 voor film en 117 voor televisie). De registratie van een dossier betekende niet noodzakelijk dat er schade was. Dat er zoveel dossiers werden geregistreerd, toont wel aan dat het garantiefonds de sector duidelijk de nodige gemoedrust had gegeven.
De 155 geregistreerde dossiers vertegenwoordigden samen een totale Belgische productiekost van 131.838.275 euro. Voor 6 dossiers werden in totaal 8 claims ingediend. Daarvan werden 6 claims aanvaard, na behandeling door de Garantiefondscommissie (1 voor film en 5 voor televisie). De totale schadevergoeding bedroeg 279.889 euro: 201.283 euro voor film en 78.606 euro voor televisie.
Grafieken 2021-2022
Christoph Fink - Foto © Michael Delausnay
3.1.3 Eerste kunstwerken van stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht ingehuldigd
De creatie van kunst in de (semi)publieke ruimte heeft heel wat troeven. Naast het feit dat kunst intrinsiek verrijkend is, brengt het burgers op een laagdrempelige manier in contact met kunst en cultuur. Met het ‘Stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht in de publieke ruimte’ wilde de minister van Cultuur de realisatie van kunstprojecten in die publieke ruimte aanmoedigen. Gespreid over 2021 en 2022 reserveerde hij daarvoor een relancebudget van 3 miljoen euro.
De eerste oproep in 2021 leverde 16 goedgekeurde kunstopdrachten op, goed voor ruim 950.000 euro. Na de 2de oproep werden 21 kunstprojecten gesubsidieerd, goed voor bijna 2.050.000 euro. Met die subsidies konden de opdrachtgevers professionele kunstenaars aantrekken om een nieuw kunstwerk te creëren voor een specifieke locatie in Vlaanderen of Brussel, in een stedelijke of landelijke omgeving.
Vorig jaar werd een reeks kunstprojecten van de eerste oproep ingehuldigd. Wat ze duidelijk met elkaar gemeen hebben is dat ze in dialoog gaan met hun omgeving en met wie die omgeving gebruikt, als bewoner of passant. Een degelijke contextanalyse vooraf is dan ook heel belangrijk, want alleen zo wordt een nieuwe kunstopdracht ook echt door de gemeenschap gedragen en gebruikt.
We stellen de ingehuldigde kunstprojecten hieronder graag even voor.
Murals Zennepark
ABC - Foto © Katrien De Blauwer
Op de achtergevel van ABC (Art Basics for Children) werd in mei een collage van Katrien De Blauwer ingehuldigd. Zij nam 6 blinde ramen onder handen, die vanuit het nieuwe Zennepark bewonderd kunnen worden. Samen met Brukselbinnenstebuiten werd een geleide wandeling opgezet om de wijk én het nieuwe kunstwerk van De Blauwer te leren kennen.
The Long Hand
Sammy Baloji - The Long Hand - Foto © Tom Cornille
Nog in mei verscheen er op de Scheldekaaien in Antwerpen een sculptuur van Sammy Baloji. The Long Hand heeft expliciet de bedoeling om mensen samen te brengen en verwijst naar de koloniale vaarroute tussen Congo en België.
Sound of Sand
Sound of Sand - Foto © Erik Vallbo
In het najaar zag Sound of Sand het levenslicht, een participatief kunstwerk van Erik Vallbo in opdracht van Musica in Pelt. Sound of Sand werd mee door kinderen ontwikkeld en werkt alleen door actieve medewerking van de toeschouwers.
Migrating Churches
Migrating Churches - Bornem Wintam - Foto © Michael Delausnay
Nog in het najaar konden we Migrating Churches gaan bewonderen, een kunstwerk van Elise Eeraerts in opdracht van de gemeente Bornem. Migrating Churches is een lichtkunstwerk dat op uitdrukkelijke vraag van de inwoners van het gehucht Wintam werd vervaardigd, nadat de kerk ontwijd en de inboedel weggehaald werd.
PLOT
Een buitenbeentje bij de opgeleverde kunstopdrachten is ongetwijfeld de openluchtopera PLOT, die op 18 september op de Tondeliersite in Gent werd gebracht. Een kunstwerk zonder permanente plek, maar wel met een duurzaam effect, en dat was doorslaggevend om het project goed te keuren. De opera werd door verschillende kunstenaars van Piloot vzw aangestuurd, die een heel diverse groep buurtbewoners lieten participeren. De opera bracht verschillende vragen, sociale problemen, maar ook een gezamenlijke fierheid op de wijk naar boven. De hoofdrol was weggelegd voor de Lieve, de rivier die vroeger door de wijk stroomde maar volledig werd overbouwd. De stem van de rivier werd door verschillende inwoners vertolkt, wat de brede participatie van de buurt nog eens benadrukt. Van de eenmalige opera verschijnt dit jaar nog een videoverslag en de website blijft als archief bestaan.
3.2 Campagne ‘Beleef Weer Meer’ maakt Vlaming weer warm voor cultuur
Op 7 maart 2022 verschoof de coronabarometer naar ‘code geel’. Alle cultuur- en vrijetijdsorganisatoren gooiden hun deuren weer open. Maar het publiek volgde niet meteen. Om de 'occasionele participant' te heractiveren, lanceerde de Vlaamse overheid de campagne 'Beleef Weer Meer', in samenwerking met publiq, VRT, de kunstinstellingen en de socio-culturele sector. Het Departement Cultuur, Jeugd en Media hielp de campagne mee verspreiden via al zijn communicatiekanalen.
Sinds ‘code geel’ konden we weer onbeperkt genieten van live cultuur en vrije tijd. Niet alleen waren de theater-, concert- en filmzalen terug open, ook de actieve cultuurbeleving - via de amateurkunsten of het cultureel vrijwilligerswerk - herleefde. Toch bleek dat zowel cultuurbezoek als actieve cultuurparticipatie slechts mondjesmaat terug op gang kwamen. Vooral bij een deel van de occasionele cultuurbezoekers leek de ‘gewoonte’ om cultuurevents in te plannen en tickets te boeken doorbroken.
Insteek van de campagne: herkenbare emoties
Dit publiek van light users kon geheractiveerd worden door het te herinneren aan de unieke troeven van live cultuurbeleving: de ontroering, de vervoering, de spanning, het samenzijn enzovoort. De campagne ‘Beleef Weer Meer’ wou die sluimerende herinnering naar boven halen en de goesting naar cultuur- en vrijetijdsbeleving in de meest brede zin opnieuw aanwakkeren.
‘Beleef Weer Meer’ zette in op de herkenbare emotie direct na het cultuurbezoek. Visueel lag de nadruk op de blijdschap, verwondering, ontroering, extase, overgave of verbondenheid die een event teweegbrengt. De baselines spoorden de potentiële bezoekers aan om opnieuw die voldoening achteraf op te zoeken: ‘Ga voor …’
Op maat van elke doelgroep
Cultuurhuizen, vrijetijdsorganisaties en lokale besturen gingen aan de slag met het campagnemateriaal om hun publiek weer warm te maken voor cultuur. Via een handige toolkit konden ze het campagnemateriaal aanpassen op hun maat. ‘Beleef Weer Meer’ was aanpasbaar volgens regionale context (‘Beleef weer meer in Gent’), volgens discipline (‘Beleef weer meer in het theater’), volgens organisatie (‘Beleef weer meer in de AB’) en volgens medium (print en social).
Foto © Ans Brys
3.3 De coronabarometer, een beetje onze baby
De langverwachte coronabarometer werd in januari 2022 ingevoerd, op een moment dat onze samenleving in de ban was van de besmettelijke, doch milde omikronvariant. Dat een door sector en politiek gedragen barometer door het overlegcomité werd goedgekeurd, was mede de verdienste van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
Van ad-hoc-crisismanagement tot voorspelbaar crisisbeheer
Met het crisisbeheer van de coronapandemie hebben we een lang en belangrijk leerproces achter de rug. Van het pure crisismanagement in de eerste maanden van 2020, met nadruk op kortetermijnmaatregelen, over toekomstgerichte maatregelen rond relance en taskforce cultuur in 2021, zijn we er steeds meer in geslaagd om tot een voorspelbaar crisisbeheer te komen. Die voorspelbaarheid werd in 2022 via de barometer gerealiseerd voor bepaalde segmenten die voor de cultuur-, jeugd- en mediasector heel belangrijk zijn: georganiseerde vrijetijdsactiviteiten en de verhouding tot publieksactiviteiten.
Foto © Luc Daelemans
De coronabarometer was actief van 28 januari tot 22 mei en bepaalde in die periode wat kon en wat niet kon. Als departement hebben we onze stempel kunnen drukken op zowel de inhoud als de voorwaarden.
De coronabarometer: een consensusverhaal
De barometer was het resultaat van een (al in de zomer van 2020 gestarte) zoektocht naar mogelijkheden om activiteiten uit te oefenen, waarbij zowel de belangen van de sector als van het beleid verzoend moesten worden.
In die zin was de barometer bij uitstek een consensusverhaal. In wezen is hij een ’negatief iets’, waartoe een sector zich liefst zo minimaal mogelijk verbindt. Een barometer legt immers altijd beperkingen op die de normale werking van een sector of individu hinderen. Voor de politiek is een barometer dan weer een keurslijf, die elke individuele minister beperkt in zijn of haar bevoegdheden en bijkomende of andere plannen wegneemt. Een minister die meer of minder wil toelaten dan wat is afgesproken, botst met het principe van een barometer.
Dat we er ondanks al deze tegenkantingen en na vele pogingen toch in geslaagd zijn om een door sector en politiek gedragen barometer te laten goedkeuren door het overlegcomité, is mede de verdienste van ons departement. Achter de schermen hebben we heel actief samengewerkt om sector en politiek met deze ene stem te laten spreken.
Toch maar hopen dat we de barometer nooit nog hoeven boven te halen!