5. Internationaal
Foto © Johanna Baschke
Internationale samenwerking stimuleren of mee onze stempel drukken op het internationale beleid: ook daar leveren we inspanningen voor. Zo zetten we tijdens het EU-voorzitterschap belangrijke Vlaamse thema’s op de agenda. We geven ook al twee jaar internationale steun aan Vlaamse coproducenten. Met een Unesco-erkenning voor de kermiscultuur borgen we een bijzonder gebruik.
5.1 België als EU-voorzitter: Cultuur, Jeugd en Media in de kijker
5.2 Europese verordening biedt sterkere waarborgen voor vrije en onafhankelijke media
5.3 Unesco erkent kermiscultuur in België en Frankrijk
5.4 Nederlandstalige literatuur in de schijnwerpers op Leipziger Buchmesse
5.5 Europees pilootprogramma geeft nieuwe impuls aan internationale tv-series
5.6 Vernieuwende projecten geven boost aan culturele samenwerking tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika
5.7 Unesco zet cultuureducatie wereldwijd op de kaart
5.8 Samenwerkingsakkoorden als motor voor verbinding over grenzen heen
5.1 België als EU-voorzitter: Cultuur, Jeugd en Media in de kijker
In de eerste helft van 2024 was België voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Vlaanderen was bevoegd voor de Raad Cultuur, waaronder ook Media valt, en de Raad Jeugdzaken en zette belangrijke thema’s op de agenda. Daarbij was een belangrijke regierol weggelegd voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
Cultuur: focus op digitale transformatie en Europese identiteit
Een van de prioriteiten was het ondersteunen en stimuleren van de digitale transformatie van de culturele en creatieve sectoren. Dat leidde tot goedgekeurde raadsconclusies en de lancering van het Gent Manifesto, dat oproept tot structurele samenwerking. Daarnaast organiseerden we een conferentie met meer dan 300 deelnemers over dit thema.
Ook de rol van cultuur en erfgoed bij de vorming en uitdrukking van identiteit(en) in Europa stond centraal. Dat thema werd besproken tijdens een conferentie en een bijeenkomst van de Denkgroep EU en Cultureel Erfgoed. Een bijzonder moment was het informeel ministerieel werkdiner, waar de Europese cultuurministers bespraken hoe cultuur en erfgoed bijdragen aan een gedeelde Europese identiteit in geopolitiek woelige tijden.
Jeugd: inclusieve samenlevingen en lokaal jeugdwerk versterken
Tijdens het voorzitterschap Jeugd stond participatie centraal in de context van de prioriteiten om jongeren te betrekken, empoweren en verbinden. De EU-Jeugdconferentie bracht meer dan 120 jeugdvertegenwoordigers samen om aanbevelingen te formuleren op basis van input van 28.000 jongeren. Die aanbevelingen werden opgenomen in de raadsconclusies over inclusieve samenlevingen voor jongeren.
Daarnaast lag de focus op de versterking van het lokale jeugdwerk en de evaluatie van de Europese en internationale beleidsagenda’s inzake kinderen, jeugd en kinderrechten. Na een expertenseminarie over de beleidsagenda’s volgde een conferentie met 350 jeugdwerkers, jongeren en beleidsmedewerkers, waar de rol van lokaal jeugdwerk en jeugdparticipatie in het Europese jeugdwerkbeleid werd geëvalueerd.
Dat alles mondde uit in de Raad Jeugdzaken, waar de Europese ministers van Jeugd raadshandelingen goedkeurden over onder andere inclusieve samenlevingen, een meer samenhangend jeugd- en kinderrechtenbeleid en jeugdwerkbeleid in een empowerend Europa. Daarmee zetten we belangrijke stappen naar een sterker en inclusiever Europees jeugdbeleid.
Media: vrijheid en digitale innovatie centraal
De belangrijkste verwezenlijking was de succesvolle afronding van de European Media Freedom Act, een belangrijke verordening die mediapluralisme en onafhankelijkheid van mediadiensten beschermt.
Daarnaast werkten we aan raadsconclusies over de ondersteuning van influencers als makers van online-inhoud. Tijdens een conferentie met experts en influencers kwam dat thema verder aan bod. Ook de digitale transformatie en innovatie van de mediasector kreeg aandacht. Een conferentie bracht experten en beleidsmakers samen om de mogelijkheden en uitdagingen van de razendsnelle evoluties te bespreken.
Een game als cultureel visitekaartje
Naar aanleiding van het EU-voorzitterschap ontwikkelde Studio Waterzooide de gratis game Please, Touch the Artwork 2, geïnspireerd op werken en muziek van James Ensor.
De game werd ondersteund door ons departement en was op de Belgian Game Awards de grote winnaar in de categorie Best Applied Game.
Zes maanden impact op Europees niveau
Dit voorzitterschap was een kans om Vlaamse thema’s internationaal op de kaart te zetten. We hebben niet alleen invloed gehad op het Europese beleid, maar ook inspirerende initiatieven in de internationale schijnwerpers gezet. Meer weten? We bundelden al onze realisaties in een online magazine.
Foto © VRT
5.2 Europese verordening biedt sterkere waarborgen voor vrije en onafhankelijke media
Op 11 april 2024 werd de Europese verordening mediavrijheid (European Media Freedom Act of EMFA) ondertekend door de voormalige Vlaamse minister van Media, als voorzitter van de Raad, en Roberta Metsola, voorzitter van het Europees Parlement. De nieuwe verordening wil pluralisme in de media beschermen en de onafhankelijkheid van mediadiensten waarborgen. Ze geldt voor diverse diensten, van televisie en radio tot online nieuws en podcasts. De tekst treedt grotendeels in werking op 8 augustus 2025.
Doelstellingen van de EMFA
De EMFA biedt een antwoord op de groeiende bezorgdheid over de politisering van de media en de het gebrek aan transparantie over media-eigendom (wie is eigenaar van de mediadienst) in de EU. Daarom voorziet de verordening waarborgen
- om politieke inmenging in redactionele beslissingen tegen te gaan, zowel bij private als publieke media-aanbieders;
- om journalisten en hun bronnen te beschermen;
- om mediavrijheid en -pluriformiteit te bewaken.
Wat valt onder de EMFA?
De EMFA kent een brede toepassing en geldt voor diverse mediadiensten, waaronder:
- publieke en commerciële televisie- en radio-uitzendingen;
- audiovisuele mediadiensten op aanvraag;
- online mediadiensten;
- audiopodcasts;
- perspublicaties.
Daarnaast raakt de EMFA aan andere rechtsdomeinen dan het mediarecht, zoals het mededingingsrecht.
Gevolgen voor België
Omdat de EMFA een verordening is, geldt ze rechtstreeks in alle EU-lidstaten, zonder dat er uitvoeringswetgeving nodig is. Wel moeten landen aanvullende maatregelen nemen en hun eigen rechtsregels aanpassen waar die in strijd zijn met de verordening. Voor Vlaanderen betekent dit dat het Mediadecreet wordt herzien om in lijn te zijn met de EMFA.
Door het brede toepassingsgebied van de EMFA zullen in België meerdere overheden de tekst moeten toepassen en soms onderling moeten afstemmen, bijvoorbeeld over de aanpak van mediaconcentraties.
Het toezicht en de handhaving worden grotendeels uitgevoerd door de bestaande mediaregulatoren zoals de Vlaamse Regulator voor de Media. Vertegenwoordigers van die nationale media-autoriteiten zetelen in een nieuwe onafhankelijke Europese raad voor mediadiensten, die de Europese Commissie zal adviseren over media-aangelegenheden.
Een belangrijke stap voor vrije media
De EMFA is een belangrijke stap in de bescherming van pluriforme media en van onafhankelijke nieuwsredacties in Europa. Ze maakt het eenvoudiger om kwaliteitsvolle mediadiensten over de Europese grenzen heen aan te bieden. Zo draagt deze verordening bij aan een vrijer en robuuster Europees medialandschap.
Foto © David Barbe
5.3 Unesco erkent kermiscultuur in België en Frankrijk
De kermiscultuur in België en Frankrijk is door Unesco opgenomen op de Representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid. Dat werd beslist tijdens het 19de intergouvernementeel comité van de Unesco-Conventie 2003 in Asunción, Paraguay. De erkenning onderstreept het belang van deze bijzondere cultuur met haar sociale gebruiken en is het resultaat van een jarenlange samenwerking tussen verschillende partners.
Levendige traditie met sociaal karakter
Het Unesco-dossier focust op het bijzondere sociale karakter van kermissen, in het bijzonder op de kermisgemeenschap en haar (semi)nomadische levensstijl. Veel kermisfamilies trekken van standplaats naar standplaats en geven hun vak van generatie op generatie door. Daarom besteedt het dossier ook bijzondere aandacht aan de kinderen van foorkramers. Speciale onderwijsvoorzieningen en internaten ondersteunen hen in hun levensstijl en zetten ook het erfgoed van deze kinderen in de kijker.
Ook voor de bezoekers blijft de kermis een jaarlijks hoogtepunt. Dorpsbewoners kijken vaak maanden uit naar de komst van de kermis, met haar kleurrijke attracties, muziek en lekkernijen.
Samenwerking over de grenzen heen
De erkenning werd mogelijk dankzij een sterk dossier en de nauwe samenwerking tussen België en Frankrijk. Binnen België werkten alle bevoegde overheden samen: de Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschappen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
De kermisgemeenschap zelf speelde een sleutelrol, met Steve Severeyns (Verdediging der Belgische Foorreizigers) als vertegenwoordiger. Ondersteuning en input kwamen van Histories, de Universiteit Antwerpen (Science at the Fair-project), het Musée des Arts Forains in Parijs, de Werkplaats immaterieel erfgoed en andere experten.
Toekomstplannen: uitbreiding naar Europa?
De erkenning is geen eindpunt voor de kermisgemeenschap. Integendeel: De kermiscultuur is niet exclusief Belgisch of Frans. Er lopen al gesprekken met andere landen om de erkenning uit te breiden.
De kermis blijft een magisch moment waar jong en oud elk jaar naar uitkijken. Deze Unesco-erkenning is een stimulans om dit bijzondere gebruik levend te houden. Tegelijk zet ze de opmerkelijke levenswijze van de kermisgemeenschap in de schijnwerpers en nodigt iedereen uit om te blijven genieten van de sfeer, een ritje op de molen of een heerlijke smoutebol. Wie weet spreken we binnenkort over de Europese kermiscultuur?
Foto © Johanna Baschke
5.4 Nederlandstalige literatuur in de schijnwerpers op Leipziger Buchmesse
In 2024 waren Vlaanderen en Nederland samen gastland op de Leipziger Buchmesse, bekend als het ‘grootste leesfeest van Europa’. Acht jaar na hun gedeelde gastlandschap op de Frankfurter Buchmesse kreeg de Nederlandstalige literatuur opnieuw een prominente plaats, dit keer met een literair stadsfestival.
Thema ‘Allesbehalve vlak’
Met als thema Alles außer flach werkten het Nederlands Letterenfonds, Literatuur Vlaanderen, de Nederlandse ambassade en de vertegenwoordiging van Vlaanderen in Berlijn samen om Nederlandstalige schrijvers en illustratoren internationaal te promoten. Dat gebeurde met een stand op de boekenbeurs zelf en een deelname aan het stadsfestival, dat 283.000 bezoekers trok.
Ambient Bike - Foto © Johanna Baschke
Veelzijdige Vlaamse literatuur
Bekende auteurs als Stefan Hertmans, Gaea Schoeters en Lize Spit stonden op het programma, maar ook nieuw talent kreeg een podium.
- Lies Van Gasse vertelde bijvoorbeeld over haar bijdrage aan Timaran, een drietalig literair tijdschrift.
- Michael De Cock en illustrator Arevik d'Or gaven een lezing op de beurs en in vier scholen over hun Bahar Bizar.
- Vlaamse striptekenaars zoals Karolina Szejda, Ephameron en Judith Vanistendael toonden hun werk in het Deutsches Buch- und Schriftmuseum.
- Paul van Ostaijen werd geëerd met zes evenementen en een tentoonstelling. Zijn werk werd voorgelezen tijdens een thema-avond en een leesatelier.
Vertalingen brengen literatuur tot leven
Duitsland speelt een grote rol in de verspreiding van de Nederlandstalige literatuur. De laatste 2 jaar verschenen meer dan 200 Duitse vertalingen van Nederlandstalige werken. Ter vergelijking: 30 jaar geleden waren vertalingen zeldzaam. De prestigieuze Else Otten-vertaalprijs, een prijs voor de beste Duitse vertaling van een Nederlands literair werk, ging in 2024 naar Simone Schroth en Christina Siever voor hun vertaling van het dagboek en de brieven van Etty Hillesum.
Volgende halte: Göteborg 2027
Tijdens de Leipziger Buchmesse werd een samenwerkingsovereenkomst getekend voor de Bokmässan in Göteborg, het grootste culturele evenement in Scandinavië. In 2027 zullen Nederlandstalige auteurs en literatuur ook in Zweden internationale uitstraling genieten.
TINAMM - Foto © IVBPhotography
5.5 Europees pilootprogramma geeft nieuwe impuls aan internationale tv-series
Van 2023 tot 2025 neemt Vlaanderen deel aan het Europese pilootprogramma voor de internationale coproductie van tv-series, een initiatief van de Raad van Europa. Het doel is om samenwerking tussen Europese producenten te bevorderen en kwaliteitsvolle coproducties te ondersteunen. Vlaanderen draagt 1 miljoen euro bij aan dit programma, waarmee het zijn ambitie toont om Vlaamse producenten te helpen bij internationale samenwerking en markttoegang.
Subsidies voor producenten
Het programma biedt twee subsidiemogelijkheden:
- Productiesteun: bedoeld voor fictie-, animatie- of documentaireseries die door minstens 2 onafhankelijke productiehuizen uit deelnemende landen gecoproduceerd worden. De steun bedraagt maximaal 25% van de totale productiekosten, met subsidies van 250.000 of 500.000 euro per project. Jaarlijks worden 6 tot 7 projecten ondersteund.
- Ontwikkelingsprijs: een subsidie van 50.000 euro voor series in ontwikkeling, bedoeld om coproducties tussen onafhankelijke productiehuizen uit Eurimages-lidstaten te bevorderen. Tijdens het programma worden 7 coproductiemarkten geselecteerd om de prijs te faciliteren.
Vlaamse succesverhalen
Vlaamse producenten maken volop gebruik van dit initiatief. In 2023 waren 4 van de 7 geselecteerde projecten majoritaire Vlaamse coproducties (coproducties waaraan de Vlaamse coproducent financieel en inhoudelijk het meeste bijdraagt). In 2024 kwamen daar nog 2 projecten bij. In totaal ging 2.750.000 euro steun naar projecten met Vlaamse coproducenten, waarvan 1 miljoen euro naar 2 projecten met een Vlaamse hoofdcoproducent.
Een opvallende coproductie is This is not a murder mystery, geregisseerd door Hans Herbots. In deze whodunit speelt Pierre Gervais de hoofdrol als opkomend kunstenaar René Magritte, in een visueel sterk en verrassend verhaal met een surrealistische twist. De coproductie is onderdeel van de New8-samenwerking tussen VRT en 7 andere Europese omroepen en kreeg 500.000 euro steun uit het pilootprogramma. De serie wordt in het najaar van 2025 uitgezonden op VRT.
TINAMM - Foto © IVBPhotography
Actieve rol van Vlaanderen in het programma
Het Departement Cultuur, Jeugd en Media vertegenwoordigt Vlaanderen in de Board of Donors van het programma. In 2023-2024 was Vlaanderen samen met de Franse Gemeenschap covoorzitter van die raad.
Wil je meer weten over dit programma of ben je benieuwd naar andere ondersteunde coproducties? Ontdek ze op de website van de Raad van Europa.
Foto © Shelly Shonk Fiffit
5.6 Vernieuwende projecten geven boost aan culturele samenwerking tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika
Vlaanderen en Zuid-Afrika werken al jaren samen op het vlak van cultuur en jeugd. In 2023 en 2024 kreeg die samenwerking een nieuwe impuls met het Actieplan culturele samenwerking Vlaanderen – Zuid-Afrika. Samen met de Diplomatieke Vertegenwoordiging van Vlaanderen in Zuidelijk Afrika, Kunstenpunt en Literatuur Vlaanderen kozen we 16 projecten waarin culturele actoren kennis konden delen en samenwerken. De projecten werden enthousiast onthaald en legden een sterke basis voor toekomstige samenwerking.
Interessante mix van culturele projecten en samenwerkingspartners
Het actieplan bouwde voort op eerdere ervaringen, successen en partnerschappen en bood ook ruimte om nieuwe manieren van samenwerking te verkennen. Zo kon bijvoorbeeld een nieuw, voornamelijk jong publiek aangesproken worden. Twee voorbeelden:
Theater voor jongeren: Pushing Boundaries for Young Minds
ASSITEJ South-Africa zet zich in voor theaterwerk dat jongeren van 11 tot 14 jaar uitdaagt om na te denken en met elkaar én met volwassenen in gesprek te gaan. Geïnspireerd door theatermakers uit Vlaanderen startte ASSITEJ South-Africa samen met Kunstenpunt een nieuw project op: Pushing Boundaries for Young Minds.
Schrijver Fikry El Azzouzi begeleidde 10 Zuid-Afrikaanse theaterschrijvers bij het schrijven van nieuwe theaterteksten voor de jeugd. De tekst van een van hen werd voorgesteld op het Teksmark Festival. ASSITEJ South-Africa hoopt dat ook de andere teksten hun jonge doelpubliek zullen bereiken. Deelnemers noemden de workshop een inspirerende ervaring die hun nieuwe methodes aanreikte om hun creativiteit aan te wakkeren.
De auteur sleepte bovendien onlangs een finaleplaats in de wacht van de National Playwright Competition 2025.
Jongeren onderzoeken democratie: You, Me & Democracy
In het project ‘You, Me & Democracy’ van Sibikwa Arts Centre en Fanny Vandesande verkenden jongeren uit Vlaanderen en Zuid-Afrika samen het begrip ‘democratie’. Jonge deelnemers gaven openbare ruimtes een nieuwe betekenis door verhalen te vertellen en koppelden die ruimtes aan thema’s als identiteit en samenhorigheid.
Ze maakten samen poëzie en een augmented reality-poster, die levendige discussies op gang brachten over participatie, gedeelde waarden en maatschappelijke uitdagingen. Een van de deelnemers verwoordde het zo: “In dit project leerde ik, door persoonlijke verhalen, meer over publieke ruimtes en de politieke situatie in Zuid-Afrika. De creatieve uitwisseling herinnerde me eraan hoe krachtig vreugde, aanwezigheid en veerkracht kunnen zijn, vooral in moeilijke politieke omstandigheden.”
Nieuw plan voor 2025-2027
Deze samenwerking krijgt mogelijk een vervolg met een nieuw actieplan voor de periode 2025-2027. Alle informatie daarover vind je binnenkort op onze website.
5.7 Unesco zet cultuureducatie wereldwijd op de kaart
Op 15 februari 2024 werd op de UNESCO World Conference on Culture and Arts Education in Abu Dhabi het Unesco-raamwerk voor cultuur- en kunsteducatie goedgekeurd. Dat document zal wereldwijd het beleid op dat vlak beïnvloeden en wil aan kunst en cultuur een grotere rol geven in onderwijs en vorming. Ook in Vlaanderen vormt het een belangrijke leidraad voor de bevoegde departementen Cultuur, Jeugd en Media en Onderwijs en Vorming.
Cultuur en kunst in het hart van het onderwijsbeleid
Het Unesco-raamwerk pleit voor levenslang leren in kunst en cultuur, binnen alle vormen van onderwijs. Kunst en cultuur moeten een vaste plaats krijgen in strategieën, curricula en programma’s. Het begrip cultuur wordt breed ingevuld: naast kunst omvat het ook erfgoed (materieel en immaterieel), culturele tradities en creatieve industrieën. Daarnaast benadrukt het raamwerk de kansen die digitale technologieën bieden om via cultuur- en kunsteducatie de interculturele dialoog en taaldiversiteit te bevorderen.
Samenwerken voor een sterker beleid
Het document erkent dat leren in, door en met culturele diversiteit bijdraagt aan meer wederzijds begrip en minder verdeeldheid. Daarom roept het op tot
- meer aandacht voor lokale en vooral inheemse culturen en erfgoed;
- meer en sterkere partnerschappen tussen onderwijsinstellingen en culturele organisaties en locaties;
- gebruik van Unesco-werelderfgoedlocaties, evenals de culturen, tradities en festivals die zijn ingeschreven op de Unesco-lijst van immaterieel erfgoed van de mensheid.
Het raamwerk kwam tot stand na twee jaar overleg en onderhandelingen met belanghebbenden en met de lidstaten. Het bouwt voort op eerdere internationale akkoorden zoals de Lissabon-routekaart van Unesco (2006), de Agenda van Seoel (2010) en de MONDIACULT-verklaring (2022).
Unesco-directeur-generaal Audrey Azoulay benadrukte in haar toespraak het belang van kunsteducatie: “Kunsteducatie helpt leerlingen bij het ontwikkelen van creativiteit, kritisch denken en emotionele intelligentie. Het verbetert niet alleen hun welzijn en leerprestaties, maar ook hun openheid naar anderen en respect voor diversiteit.”
Wat betekent dit voor Vlaanderen?
Het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 wil de samenwerking tussen de beleidsdomeinen Cultuur, Jeugd en Media en Onderwijs en Vorming herwaarderen. Het raamwerk kan inspiratie bieden om die samenwerking vorm te geven. Daarnaast zullen zij ook met de andere Gemeenschappen moeten samenwerken om over de implementatie van het raamwerk te rapporteren.
Foto © Jelmer Lokman
5.8 Samenwerkingsakkoorden als motor voor verbinding over grenzen heen
Bruggen bouwen met andere landen en regio’s is een belangrijk thema voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media. Internationale samenwerking versterkt immers onze expertise, verruimt ons netwerk en opent nieuwe kansen voor de Vlaamse cultuur-, jeugd- en mediasector. De thema’s waarop we met onze partners willen focussen, worden vastgelegd in samenwerkingsakkoorden. Maar hoe komen die tot stand? Een blik achter de schermen.
Internationale samenwerking begint binnenshuis
Van dansvoorstellingen in Kopenhagen en literaire residenties in Zuid-Afrika tot het presenteren van het Vlaamse jeugd- en kinderrechtenbeleidsplan bij de Europese Raad: ons departement neemt en ondersteunt heel wat internationale initiatieven. Naast eigen beleidsinitiatieven werken we ook binnen de Vlaamse overheid nauw samen om internationale samenwerkingen te versterken.
Een belangrijke partner daarin is het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken (DKBUZA), dat samenwerkingsakkoorden uitwerkt met landen en regio’s binnen en buiten Europa. Die akkoorden vormen het kader voor expertisedeling en samenwerking op domeinen zoals industrie, onderwijs en digitalisering. Ook ons departement draagt bij met thema’s als digitale transformatie van de cultuursector, uitwisselingen in het jeugdbeleid en mediageletterdheid.
Concrete invulling in de Vaste Gemengde Commissies
DKBUZA organiseert regelmatig zogenaamde Vaste Gemengde Commissies. Daarin maken Vlaamse administraties en buitenlandse partners afspraken over de invulling van de samenwerkingsakkoorden en de opvolging ervan.
In 2024 stonden onder meer samenwerkingen met Polen, Litouwen, Estland en Zuid-Afrika op de agenda.
- Met Polen spraken we over het belang van de bescherming van cultureel erfgoed in Oekraïne.
- Van Litouwen leerden we hoe cruciaal mediawijsheid is in de strijd tegen Russische desinformatie.
- Met Zuid-Afrika bespraken we verdere stappen om jongerenvrijwilligerswerk in het Zuid-Afrikaanse maatschappelijke middenveld te stimuleren.
Bouwstenen van internationale samenwerking
Hoewel het werk vaak achter de schermen gebeurt, zijn de Vaste Gemengde Commissies cruciaal voor de Vlaamse overheid en haar diplomatieke posten in het buitenland. Ze versterken ons internationale netwerk en bieden een houvast voor onze werking buiten Vlaanderen. Daardoor kunnen we gezamenlijke internationale uitdagingen gemakkelijker aanpakken.
