Foto © Ieper
4. Innoveren
Innovatie, digitalisering en duurzaamheid, daar draait het om in deze snel veranderende wereld. Als departement proberen we mee op die sneltrein te springen. Dat lukte aardig vorig jaar, met onder meer een grootschalige servermigratie, een databank voor aangekochte hedendaagse kunstwerken, een website voor influencers en duurzame renovatiewerken in een aantal van onze buitendiensten.
4.1 Ontdek alle aankopen van hedendaagse kunst in onze nieuwe databank
Er valt heel wat moois te ontdekken in de Collectie Vlaamse Gemeenschap. Van schilderijen en tekeningen over beeldhouwwerken en installaties tot videokunstwerken en werken in gemengde media: onze nieuwe databank herbergt alle hedendaagse kunstwerken die sinds 2016 door de Vlaamse overheid zijn aangekocht. Ben je zelf een kunstliefhebber? Duik dan zeker eens in de databank!
Collectie blijft groeien door kunstaankopen
De Collectie Vlaamse Gemeenschap is een omvangrijke en zeer diverse verzameling van ruim 40.000 kunstwerken en erfgoedobjecten met een rijke geschiedenis, en wordt door het Departement Cultuur, Jeugd en Media beheerd. Sinds 2016 koopt de Vlaamse overheid elk jaar voor ongeveer 250.000 euro hedendaagse kunst aan voor de Collectie. Met die aankopen wil de minister van Cultuur historische lacunes in de Collectie remediëren, sleutelwerken van toonaangevende actuele kunstenaars verwerven en tijdig werken uit oeuvres van jongere, beloftevolle opnemen.
Tussen 2016 en 2020 werden er meer dan honderd kunstwerken in bewaring gegeven aan de zes grote hedendaagse kunstmusea van Vlaanderen: FOMU, M HKA, M Leuven, Middelheimmuseum, Mu.ZEE en SMAK. Elk jaar publiceerden we de lijst van de aankopen als pdf-bestand op onze website.
Website CJM
Recentste kunstaankopen in nieuwe databank
In 2021 maakte de minister van Cultuur vanwege de coronacrisis eenmalig een uitzonderlijk hoog aankoopbudget van 3,75 miljoen euro vrij. Dat jaar werden 281 kunstwerken aangekocht. Maar liefst 180 kunstenaars kregen zo een financieel steuntje in de rug tijdens een moeilijke periode.
Door deze enorme aankoopronde botsten we op de limieten van de moeilijk doorzoekbare pdf-overzichten, die bovendien maar beperkte informatie bevatten. Daarom besloten we om onze communicatie over de aankopen over een andere boeg te gooien.
We verzamelden afbeeldingen, klaarden auteursrechten en lieten begeleidende teksten schrijven over de kunstenaars en de aangekochte kunstwerken. Samen met de medewerkers van Communicatie en IT ontwikkelden we op onze website een kleine, doorzoekbare databank. Benieuwd welke hedendaagse kunst er de voorbije jaren werd aangekocht? Neem dan zeker een kijkje in de databank.
4.2 Nieuwe influencerFAQ bundelt adviezen en tips voor influencers
In samenspraak met tal van experten en influencers lanceerde het Departement Cultuur, Jeugd en Media vorig jaar de influencerFAQ, een uniek digitaal platform met adviezen en tips voor influencers. Influencers zijn voor heel wat Vlaamse jongeren de nieuwe rolmodellen, waardoor ze een grote invloed hebben op hun jonge volgers. Met de influencerFAQ wil Vlaanderen hen een deontologische houvast bieden om daar bewust mee om te gaan.
Drie op de vier influencers staan positief tegenover een deontologische code
Uit onderzoek van de Arteveldehogeschool en Comeos is gebleken dat 87% van de Vlaamse jongeren influencers volgt op sociale media. Influencers of content creators zijn voor die jongeren echte rolmodellen, meer nog dan de traditionele ‘Bekende Vlamingen’, en hebben dan ook een grote invloed op hun volgers, zowel positief als negatief. Met de influencerFAQ willen we content creators daarvan bewust maken. Drie op de vier influencers gaven aan positief te staan tegenover een deontologische code. Het zou hen helpen om concrete en juiste hulp te bieden aan hun volgers.
Geen bindend document met nieuwe regels
De influencerFAQ is onderverdeeld in zes categorieën, die elk een belangrijk onderwerp aansnijden: #reclame, #privacy, #isdaterover, #respect, #hoewist en #isdatlegit. Via een zoekbalk kunnen influencers op zoek gaan naar het antwoord op een specifieke vraag. De website bevat een belangrijk ethisch gedeelte, met vragen zoals: wat zeg je beter niet of hoe reageer je best op gevoelige vragen van volgers. Belangrijk daarbij: de influencerFAQ is geen bindend instrument dat nieuwe regels oplegt aan content creators, maar biedt vooral informatie en nuttige tips.
Daarnaast bevat de influencerFAQ ook allerlei tips & tricks voor content creators die hun werking graag willen professionaliseren, of die op zoek zijn naar antwoorden op diverse vragen over het influencerschap. Denk maar aan praktische tips en advies over belastingen, auteursrecht, gegevensbescherming enzovoort.
Voor en door influencers
Bij de ontwikkeling van de influencerFAQ waren tal van influencers nauw betrokken, net als experten van gespecialiseerde organisaties als Mediawijs, VLESP, Sensoa, Child Focus, Vlaams Instituut Gezond Leven, Eetexpert, Unia enzovoort. Ook in de toekomst willen we de dialoog met content creators blijven aangaan. Zo blijft de influencerFAQ steeds actueel en kunnen eventueel nieuwe thema’s aan bod komen. Zes Vlaamse influencers, elk met hun eigen doelpubliek en favoriete onderwerpen, werpen zich op als ambassadeur van de influencerFAQ: mamavanvijf, Ziczackitty, Jietse Pauwaert, Gloria Boateng, Elias Verwilt en Ilias El Kostit. Zo willen ze de influencerFAQ wat meer bekendheid geven in de influencerwereld.
Kasteel van Gaasbeek - Foto © Lander Loeck
Kasteel van Gaasbeek - Foto © Jo Exelmans
4.3 Gerestaureerd Kasteel van Gaasbeek heropent na drie jaar sluiting
Drie jaar. Zo lang bevond het Kasteel van Gaasbeek zich in een winterslaap. In die periode onderging het kasteel een ingrijpend restauratieproces. Net voor de heropening midden 2023 kreeg het kasteel een nieuwe directeur, die het hele team naar een succesvol nieuw hoofdstuk loodste.
Kasteel van Gaasbeek
Masterplan voor de restauratie van een verouderd kasteel
In het begin van deze eeuw werd duidelijk dat het hele domein rondom het kasteel een totaalvisie op de toekomst nodig had. Onder meer door de veroudering en het verval van de historische gebouwen kon het kasteel niet meer floreren in zijn grandeur. De verschillende stakeholders van het kasteel stuurden aan op een grondige renovatie om tegemoet te komen aan de hedendaagse museale normen en noden. Die wens kwam tot uiting in het masterplan dat in 2012 het levenslicht zag. Samen met het Facilitair Bedrijf zetten het Departement Cultuur, Jeugd en Media en het Kasteel van Gaasbeek de eerste stappen naar een masterplan voor de hele kasteelsite.
De restauratie en de herinrichting van het kasteel bestond uit twee grote componenten. Eerst ondergingen de 19e-eeuwse interieurs een grondige restauratie om de kasteelinfrastructuur in haar glans te herstellen, met bijzondere aandacht voor de toegankelijkheid van de infrastructuur. Midden 2023 heropende het Kasteel van Gaasbeek 'leeg' om de bezoeker het kasteel in zijn puurheid te laten ontdekken.
Na de herfstvakantie sloot het kasteel zijn deuren achter de 40.000ste bezoekers voor een wintersluiting. In die periode integreerde het museumteam de nieuwe scenografie in het gerestaureerde kasteel. Verder krijgt ook het museumparcours een nieuwe invulling. De vernieuwde scenografie is vanaf 31 maart 2024 te bezichtigen.
Kasteel van Gaasbeek - Foto © Jo Exelmans
Filmische expo in een gerestaureerd kasteel
Om de heropening van het Kasteel van Gaasbeek te vieren, streek het theatercollectief FC Bergman neer met de filmische expo Ne Mobliez mie. Het collectief raakte geïnspireerd door de laatste eigenares van het kasteel, markiezin Arconati Visconti, in het bijzonder door een reeks portretfoto's waarop zij pronkt als een dame die verkleed gaat als middeleeuwse page. De portretten zijn schijnbaar achteloos en tonen haar al lezend of dromend bij het raam, maar ze zijn onmiskenbaar in scène gezet. Die beelden inspireerden FC Bergman tot de creatie van een aantal korte films, die zich in en rond het kasteel afspelen.
Markiezin Arconati Visconti
Een nieuw elan met Isabel Lowyck
Begin februari startte Isabel Lowyck als nieuwe directeur van het Kasteel van Gaasbeek. Lowyck is geen nobele onbekende in de cultuursector. Na het afronden van haar opleidingen kunstwetenschappen en culturele studies aan de KU Leuven, verwierf ze heel wat ervaring bij tal van instellingen zoals het Museum voor Kunst & Geschiedenis en Museum M.
De laatste jaren bouwde het Kasteel van Gaasbeek een sterk tentoonstellingsbeleid uit waarin erfgoed en hedendaagse kunst via een dialoog met elkaar worden verweven. Die ingeslagen weg wil Lowyck blijven bewandelen. In haar beleid legt ze een sterke focus op thema's als duurzaamheid, inclusie en samenwerking. Met die doelstellingen tracht ze het museum in de richting van de ICOM-museumdefinitie te navigeren.
Kasteel van Gaasbeek - Foto © Jo Exelmans
Foto © Michael Delausnay
Foto © Michael Delausnay
4.4 Nieuwe databank toont inspirerende voorbeelden van kunstopdrachten
In het najaar van 2023 lanceerde het Platform Kunst in Opdracht een databank met een brede waaier aan voorbeelden van wat kunst in opdracht zoal kan zijn. De databank bundelt een heel aantal kunstopdrachten die inspiratie kunnen bieden en praktijkversterkend kunnen zijn. Vooral voor toekomstige opdrachtgevers van kunst in de (semi)publieke ruimte kan de databank een duwtje in de rug zijn om een project op te starten.
Al eeuwenlang worden kunstenaars via openbare opdrachten uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan het publieke cultuurpatrimonium. Ook vandaag kan een (semi)publieke ontwerpvraag rond architectuur, infrastructuur, landschap of publieke ruimte uiteindelijk uitmonden in een opdracht voor een kunstenaar. In dat geval wordt hen meestal een kader aangeboden voor een kunstwerk dat inspeelt op een specifieke context, situatie of maatschappelijk thema, ze bevraagt, ermee interacteert en er onlosmakelijk mee verbonden is.
Drempelvrees wegnemen
Uit diverse onderzoeken bleek dat actoren die betrokken zijn bij kunstopdrachten in de (semi)publieke ruimte, nog steeds heel hard zoekende zijn. Dat geldt zowel voor de ervaringsdeskundigen als voor de nieuwkomers. Onze nieuwe webmodule kan een opstap zijn om gemakkelijker, maar vooral ook goed voorbereid aan een kunstopdracht te beginnen.
Ze biedt niet alleen inhoudelijke informatie en beeldmateriaal van verschillende kunstopdrachten, maar ook gegevens over het kunstbudget en de tijdsspanne die nodig was voor het project. Via een handige zoekfilter of via de kaart kun je eenvoudig maar gericht zoeken, bijvoorbeeld op context, kunstbudget of opdrachtgever.
Foto © Michael Delausnay
Verschillende aspecten en verschijningsvormen tonen
Met deze webmodule hebben we niet de ambitie om een volledig overzicht te bieden. Wel is het is de bedoeling om opdrachtgevers kennis te laten maken met de verschillende aspecten van het proces en de mogelijke verschijningsvormen van een kunstwerk. Ook projecten van voorbijgaande aard en minder klassieke kunstopdrachten krijgen de nodige aandacht.
Foto © Destelheide
Destelheide - Foto © Piet Vranckx
4.5 Gloednieuw slaapblok in Vormingscentrum Destelheide
In juli 2023 opende de minister van Jeugd een nieuw slaapblok in Vormingscentrum Destelheide in Dworp. Het gebouw telt 25 kamers met eigen sanitair en er kunnen 82 gasten overnachten. Met de opening van het nieuwe gebouw zette het Departement Cultuur, Jeugd en Media een eerste stap in de totale vernieuwing van de site.
Masterplan voor renovatie van de site
Vormingscentrum Destelheide kent een lange geschiedenis. Jongeren uit heel Vlaanderen volgen er sinds eind de jaren '60 cursussen of gaan er op schoolklas. Na decennialang gebruik zijn de gebouwen uitgeleefd en verouderd. Daarom startte de Vlaamse overheid in 2011 met de opmaak van een masterplan voor renovatie van de site.
Het nieuwe gebouw is de eerste stap in de uitvoering van het masterplan. Er komt nog een nieuw paviljoen en ook de bestaande slaapblokken worden gerenoveerd. Daarna zouden alle slaapkamers van Destelheide aan alle normen moeten voldoen.
Destelheide - Foto © Piet Vranckx
Kwaliteitsvolle en inspirerende omgeving
Met het nieuwe slaapblok kan de Algemene Dienst voor Jeugdtoerisme (ADJ), de beheerder van het centrum, meer overnachtingen aan een hogere kwaliteit aanbieden. Zo slaagt Destelheide nog beter in zijn missie: een inspirerende omgeving bieden voor kunstzinnige en creatieve activiteiten voor en door jongeren.
Het Departement Cultuur, Jeugd en Media was opdrachtgever van het bouwproject en werkte daarvoor samen met Het Facilitair Bedrijf.
Destelheide - Foto © Piet Vranckx
Destelheide - Foto © Piet Vranckx
4.6 Crossmediaal Meetsysteem (XMM) moet Vlaming betere media-ervaring bieden
Tien Vlaamse mediaorganisaties bundelen de krachten om werk te maken van een nieuw en geavanceerd crossmediaal meetsysteem (XMM). De Vlaamse Regering maakte vorig jaar 4 miljoen euro vrij voor dit project. Ook het Departement Cultuur, Jeugd en Media is nauw betrokken en zal de ontwikkelingen van nabij opvolgen.
Het medialandschap verandert razendsnel: steeds meer mensen lezen het nieuws of zoeken hun entertainment online. Daarbij wisselen ze heel vaak en alsmaar sneller van platform. Zo wordt een video bijvoorbeeld lineair op televisie bekeken, online via de app of via sociale media. Het nieuwe meetsysteem zal dat mediagedrag beter in beeld brengen en daarbij data combineren van zowel televisie, radio, sociale media, mediawebsites als apps.
Versterking van de Vlaamse markt
Hoofddoel van het project is het opdoen van heldere inzichten in mediagebruik die een meerwaarde creëren. Door het mediagedrag te meten krijgen mediaspelers een totaalbeeld van de contentkeuzes van de Vlaamse kijker en van de context die die keuzes mee bepaalt. Zo krijgen ze nieuwe en rijkere inzichten in hoe mediagebruikers zich over verschillende mediaplatformen (crossmediaal) en mediamerken heen bewegen. Dat leidt tot een versterking van nieuwe verdienmodellen en van het Vlaamse aanbod op de advertentiemarkt. Op die manier blijven de nodige inkomsten behouden in het Vlaamse ecosysteem, wat uiteindelijk in het voordeel is van de consument. Vlaamse spelers worden minder afhankelijk van internationale techbedrijven.
Het Vlaamse medialandschap © StampMedia
Betere media-ervaring voor Vlaamse consument
Door data over de consument te verzamelen kan ook het aanbod voor die consument verbeterd worden. Op basis van de ontwikkelde verklarende en voorspellende modellen en algoritmes kunnen grote en kleinere mediaspelers zowel content, programmering als advertenties beter afstemmen op de noden en verwachtingen van de Vlaamse mediagebruiker. Dankzij het nieuwe totaalbeeld op contentkeuzes en context kunnen mediaspelers beter onderbouwde strategische en redactionele keuzes maken. Content zal zo beter verdeeld en gevonden kunnen worden. Voor de consument betekent dat een betere ervaring rond advertenties, met een betere controle van de frequentie, een hogere gerichtheid en grotere relevantie. Advertenties zullen dus minder storend zijn.
Economische en maatschappelijke meerwaarde
Het XMM-project moet er uiteindelijk voor zorgen dat het media-aanbod zoveel mogelijk economische en maatschappelijke voordelen oplevert en dat de inkomsten zoveel mogelijk binnen het Vlaamse ecosysteem blijven. De inkomsten kunnen gebruikt worden om te investeren in kwaliteitsvolle, aantrekkelijke Vlaamse content en journalistiek en om de diversiteit, pluraliteit, kwaliteit en onafhankelijkheid van het nieuws en de media in het algemeen te verzekeren en te versterken. Verder zullen de opgebouwde datapools nieuw onderzoeksvoer vormen voor academische onderzoeksgroepen en voor analyses van het Vlaamse overheidsbeleid.
Cross Mediaal Consortium
De tien mediaspelers – DPG Media, Mediahuis, Play Media, Ads & Data, VRT en VAR, Roularta, Mediafin, WEMEDIA en NORTV – hebben zich in 2023 officieel verenigd in het Cross Mediaal Consortium (XMC). Ook ons departement is daarin vertegenwoordigd. Er is intussen een partner geselecteerd die in 2024 het onderzoekspanel zal beginnen te bouwen. Ook Mediapunt en IMEC worden betrokken: met hen zal een samenwerking rond data opgezet worden. Zo zijn de strategische fundamenten voor dit ambitieuze project gelegd.
Staat van het Boek 2023 (c) Andreas Van Esbroeck
4.7 KIOSK Commissie: meer efficiëntie door automatisering commissiewerking
Met de lancering van KIOSK Commissie zette het Departement Cultuur, Jeugd en Media opnieuw een grote stap voorwaarts in de verdere digitalisering en automatisering van haar administratieve processen. Deze nieuwe KIOSK-module optimaliseert de administratieve werking van commissies, raden en jury’s, wat tot meer efficiëntie en tijdsbesparing leidt. Zo kunnen secretarissen hun commissievergaderingen voortaan digitaal voorbereiden en worden de schuldvorderingen van commissieleden automatisch afgehandeld.
De secretaris werkt voortaan online
Met KIOSK Commissie worden de taken van de commissiesecretarissen in grote mate geautomatiseerd. Zo kunnen ze hun commissiebijeenkomsten nu digitaal voorbereiden: online insteken toekennen en opvolgen, betrokkenheden noteren, bijeenkomsten registreren, agenda en aanwezigheden beheren, vergoedingen bepalen en schuldvorderingen opmaken en goedkeuren.
Daarna rolt er met één muisklik een verslag van de bijeenkomst mét alle toegevoegde informatie uit de pc.
Het commissielid ondertekent voortaan online
Een van de meest opmerkelijke verbeteringen is de automatische afhandeling van de schuldvorderingen. Dat was tot voor kort een intensief manueel proces. Nu berekent KIOSK Commissie na de bijeenkomst automatisch de vergoedingen waar commissieleden recht op hebben: presentievergoedingen, vervoerskosten, en eventueel ook verblijfsvergoedingen.
De commissieleden moeten dus niet langer een formulier invullen. De module genereert automatisch een schuldvordering met een overzicht van de vergoedingen. Die kunnen ze daarna online raadplegen, goedkeuren of weigeren. Ze kunnen ook aanduiden of de vergoedingen aan zichzelf of aan een organisatie betaald moeten worden.
Op die manier wordt de doorlooptijd om facturen te verwerken en betalingen te doen drastisch ingekort. Ook op het vlak van informatieveiligheid scoren we beter: persoonsgebonden gegevens hoeven maar één keer geregistreerd te worden.
In 2024 zal de module de automatisch berekende vergoedingen ook voorleggen aan de secretaris. Die controleert nog en past aan waar nodig.
Meer beleidsruimte voor onze medewerkers
Met deze KIOSK Commissie wordt de meerwaarde van gedigitaliseerde administratieve processen heel duidelijk. Dankzij de module krijgen onze medewerkers meer ruimte om te focussen op de inhoud van de dossiers en dit op langere termijn ook om te zetten in strategisch beleid. Een onmiskenbare win-win in het hart van onze organisatie!
4.8 Servermigratie opent de weg naar Infrastructure as Code
Op vijf maanden tijd 21 digitale toepassingen op 70 servers, waaronder 40 databanken en 900.000 documenten, verhuizen naar een volledig nieuwe serveromgeving. Dat was dé uitdaging waar het Departement Cultuur, Jeugd en Media in 2023 voor stond. Een normale productiecyclus met serveropbouw, testing en uiteindelijke ingebruikname was op zo’n korte tijd immers niet haalbaar. Zo snel mogelijk migreren met minimale impact voor de gebruiker en minimale inspanningen voor het betrokken IT-team, dat was de opdracht.
Ons departement maakt voor zijn IT-toepassingen gebruik van het centrale IT-raamcontract van de Vlaamse overheid. Vooral het luik serverbeheer en de daarmee samenhangende servermigratie van onze toepassingen betekenden een hele uitdaging. Vanaf 1 februari 2023 konden we gebruik maken van het nieuwe datacenter. De omschakeling vond plaats op 21 juli.
Een goede voorbereiding is het halve werk
Een reconstructieperiode van amper vier maanden, gevolgd door een anderhalve maand testen, vergde uiteraard heel wat voorbereiding. Zo hielden we bij de technische uitwerking vast aan de volgende principes:
- We houden de impact op onze organisaties zo klein mogelijk: de subsidiestromen blijven beschikbaar en operationeel.
- We houden rekening met ontwikkeltrajecten die in volle uitvoering zijn en geen vijf maanden op pauze kunnen.
- Veel servers zijn als puzzelstukjes aan elkaar gelinkt. We bouwen ze in de juiste volgorde terug op.
- We schuiven geplande nieuwe installaties door naar het nieuwe datacenter.
- We communiceren parallel naar de eindgebruikers, zowel intern als extern.
Infrastructure as Code als antwoord op de uitdagingen
Door de krappe timing stonden we voor drie grote uitdagingen, maar gelukkig bood automatisering hier een antwoord.
Uitdaging 1: Hoe kunnen we zo snel mogelijk en met minimale inspanning een toepassing verhuizen?
‘Containers’ boden hier een oplossing. Elke toepassing heeft haar specifieke configuratie. Maar met containertechnologie kunnen we een toepassing samen met haar configuratie inkapselen en ze infrastructuur- of datacenteronafhankelijk maken. Zo kan een toepassing om het even waar opgestart worden.
Door zoveel mogelijk toepassingen infrastructuuronafhankelijk te maken, konden ze al een eerste testfase doorlopen in het oude datacenter. Zo hoefden we in het nieuwe datacenter geen diepgaande tests meer uit te voeren.
Uitdaging 2: Hoe kunnen we zo snel mogelijk een server inrichten?
Daarvoor hebben we ingezet op Ansible, een tool waarmee we een server kunnen documenteren en die documentatie omzetten in uitvoerbare code. De code bouwt de server op. We hadden onze servers al voor 80 procent gedocumenteerd in Ansible, maar in de vorm van één fiche per server. We zijn er echter in geslaagd die fiches variabel te maken: eenzelfde fiche wordt hergebruikt en reageert anders doordat we er variabelen aan meegeven. Firewallinstellingen kunnen zo met één fiche op alle servers tegelijk toegepast worden.
Uitdaging 3: Hoe gaan we om met de actieve ontwikkeltrajecten?
Deze toepassingen zijn steeds in verandering. Daarom vindt de omvorming naar een container – om de toepassing te kunnen verhuizen – liefst zo laat mogelijk plaats. Dat proces wordt via scripts geautomatiseerd. Scripts extraheren de toepassingen uit de oude servers, vormen ze om naar containers en stockeren ze op een centrale plaats. Via Ansible-fiches konden al de toepassingen heropgebouwd worden en opstarten op de nieuwe servers in het nieuwe datacenter.
Al deze uitdagingen hebben de weg geopend naar Infrastructure as Code (IaC) of automatisering van infrastructuur, waarbij infrastructuur via code in plaats van via handmatige processen beheerd en beschikbaar gesteld wordt. Tegelijkertijd zijn we minder afhankelijk geworden van de nieuwe infrastructuur, is alles gedetailleerd gedocumenteerd en kunnen we falende servers reproduceren. Zo houden we nu al rekening met toekomstige migraties.