Van veld tot tafel
Praktische opleiding tot hopteler
De hopteelt bepaalde eeuwenlang het landschap in de regio Asse en Aalst. Toenemende concurrentie uit het buitenland zorgde voor een achteruitgang van de hopteelt. Dankzij de biersector lijkt dat tij nu te keren. Er is een groeiende vraag naar lokaal geproduceerd hop en een toenemende interesse in oude variëteiten. Dat geeft de hopteelt in Vlaanderen een nieuwe toekomst.
In de streek van Asse en Aalst is er nog één man die hopbellen kweekt voor de commerciële bierproductie. Alfons Temmerman heeft zeventig jaar ervaring en behoort tot de laatste van vier generaties hopboeren. Alfons is ook een van de weinige hoptelers in Vlaanderen die volledig biologisch teelt. Drie leerlingen willen in zijn voetsporen treden en hopteler worden in hoofd- of bijberoep.
Diederik Vandamme en Mathias en Pieter-Jan Morlion gingen van maart 2019 tot oktober 2020 bij Alfons in de leer. Tijdens het traject kwamen alle activiteiten uit de hopteelt aan bod. De leerlingen kregen de kans om hun eigen hopveld aan te leggen, te onderhouden en te oogsten en konden praktische ervaring opdoen met de juiste machines. Dankzij het meester-leerlingbeurstraject werd het vakmanschap van de hopboer overgedragen en blijft de hopteelt voortbestaan.
Van graanhalm tot boterham met smaak
Marc Van Eeckhout behoort tot de derde generatie van bakkersfamilie Van Eeckhout. Gesticht in 1929 groeide de ambachtelijke bakkerij Van Eeckhout uit tot een van de grootste in België. Door schaalvergroting raakte het ambachtelijke echter ondergesneeuwd.
Na 25 jaar koos Marc voor een andere aanpak. Onder de naam BroodNodig besloot hij het ‘traagste brood’ te bakken. Daarbij krijgt het deeg vijf rustmomenten. Die rust is bepalend voor de kwaliteit, verteerbaarheid en smaak. De meester-bakker spitste zich toe op lokaal graan en oude meer gezonde graansoorten. Daarbij ligt de nadruk niet alleen op gezondheid. Een belangrijk doel is om boer, molenaar en bakker weer op één lijn te krijgen en zo te streven naar een korte keten.
Met retro-innovatie krijgen oude werkwijzen nieuw leven en wordt er ingespeeld op thema’s zoals minder verspilling, minder kilometers, eten met geweten en lokale productie. Het meesterschap van Marc is het resultaat van jarenlange toewijding en valt niet te leren op een bakkersschool. Voor leerlingen Heidi Cobbaert, Sven Kosack en Anibal Morgadinho was het beurstraject een unieke kans om zich te verdiepen in de traditie van het bakkersambacht en de duurzame mogelijkheden voor de toekomst. Sven deelde zijn avonturen als leerling-bakker op zijn blog www.indebanvanhetbrood.blog.
Craftbrewing met grote C
In januari 2019 startten Stefaan Huybrechts en Maarten Houbregs een partnerschap van twee jaar, geïnspireerd door de traditie van de gilde. Maarten ging als gezel in de leer bij brouwmeester Stefaan om het ambacht van historisch brouwen onder de knie te krijgen. De historische brouwer gebruikt geen elektronica, maar werkt volledig handmatig. Bij het maken van zijn bier houdt hij rekening met de natuur, de seizoenen en de weersomstandigheden.
Als hobbybrouwer leerde Maarten Stefaan kennen tijdens een demonstratie van historisch brouwen. Beiden voelden de noodzaak om de kennis van het historisch brouwen te blijven toepassen, zodat de brouwtraditie niet verloren zou gaan. De beurs voor het doorgeven van vakmanschap bood hen een kans die ze niet konden laten liggen.
Maarten en Stefaan zijn ervan overtuigd dat historische brouwtechnieken een plaats verdienen in het moderne brouwerijgebeuren, waarbij oude technieken tot nieuwe inzichten en innovatie kunnen leiden. Zo vinden brouwers inspiratie in recepten en technieken van weleer of wordt er met lokale grondstoffen korteketenbier geproduceerd. Op die manier verrijken historische brouwtechnieken onze hedendaagse biercultuur. Meester en gezel delen hun ervaringen op hun eigen website www.brouwkunst.be.
Ambachtelijk jenever- en likeurstoken
Het Jenevermuseum in Hasselt herbergt een van de laatste authentieke negentiende-eeuwse stoomstookinstallaties. Meester-stoker Jan Kempeneers restaureerde de installatie met hulp van experts en maakte ze operationeel. Met Jan als stoker produceert het museum nu al dertig jaar zijn eigen graanjenever volgens historische recepturen. Jan heeft drie decennia ervaring en is de enige die met de stoomstookinstallatie kan werken.
Cruciaal voor het voortbestaan van het vakmanschap is het registreren en borgen van Jans kennis en ervaring. Dat is ook de overtuiging van leerling Steven Reekmans. Vanuit een grote interesse voor ambachtelijke jenevers volgde Steven in het verleden een aantal cursussen rond distilleren. In januari 2019 startte hij zijn twee jaar durende opleiding bij Jan in het Jenevermuseum.
Tijdens het beurstraject focust Steven niet alleen op de ontwikkeling van zijn eigen kennis en kunde. Hij noteert, fotografeert en documenteert uitvoerig om uiteindelijk te komen tot een handleiding voor het gebruik van de negentiende-eeuwse stookinstallatie. Samen met het museum zorgen Jan en Steven ervoor dat dit traditionele ambacht bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Brabants trekpaard: kennis en technieken
Het Brabants trekpaard staat symbool voor nationale trots en Vlaams-Brabantse regionale identiteit. Het is dan ook niet vreemd dat de cultuur rond het trekpaard sinds 2018 officieel erkend is als Vlaams immaterieel cultureel erfgoed. Vandaag werkt nog een kleine groep traditiedragers met het paard.
Om het voortbestaan van dit unieke ras en de bijhorende landbouwcultuur te verzekeren, nam leermeester Etienne Van Goidsenhoven leerling Sam Stylemans onder zijn vleugels. Etienne heeft meer dan vijftig jaar ervaring met Brabantse trekpaarden en het gebruik ervan in de landbouw. Die kennis van traditionele landbouwtechnieken kreeg hij met de paplepel mee. Sam is de dierenverzorger van het Provinciedomein Huizingen. Daar heeft hij drie trekpaarden onder zijn hoede. Hij wil die paarden niet alleen recreatief, maar ook functioneel inzetten in de werking van het domein.
In deze geautomatiseerde tijden hebben traditionele technieken immers een grote ecologische meerwaarde. De trekpaardtechniek heeft een veel beperktere omgevingsimpact dan de hedendaagse mechanische technieken. Dit meester-leerlingtraject draagt dus niet alleen bij tot het borgen van de trekpaardencultuur maar zorgt eveneens voor het behoud van de functionaliteit van het Brabants trekpaard.