Het TheaterFestival creëert internationale residentie ‘Scene change’
Foto © Nisran Azouaghe
Netwerkmomenten voor culturele organisatoren bestaan wel, maar ook de artiesten zelf hebben daar veel aan. Daarom zette Het TheaterFestival samen met het Nederlands Theater Festival en het Londense Battersea Art Centre een internationale residentie op poten voor zes jonge podiumkunstenaars.
Het residentieprogramma ‘Scene Change’ dat de drie organisaties uit de grond stampten, bestaat uit meerdere onderdelen. De kunstenaars krijgen de kans om voorstellingen te bekijken op Het TheaterFestival, Nederlands Theater Festival en Horizon Showcase (een showcase voor performancekunsten op de Edinburgh Festivals, geleid door onder meer Battersea Arts Centre). Na elke dag komen ze samen om hun gedachten, artistieke aandachtspunten en gevoeligheden te delen. De groep neemt ook deel aan workshops en lezingen, voert discussies over hun werkpraktijk en ontmoet professionals. “We vonden het belangrijk om aan de artistieke uitwisseling ook die professionele laag van internationale netwerking toe te voegen”, vertelt directeur Nora Mahammed.
“Het was vanaf het begin duidelijk dat we voor de residentie met een Britse organisatie zouden samenwerken.”
Foto © Nisran Azouaghe
Isolement doorbreken
“Het was vanaf het begin duidelijk dat we voor de residentie met een Britse organisatie zouden samenwerken. We zien immers dat kunstenaars uit het Verenigd Koninkrijk in een isolement terechtkomen, maar ook dat Belgische en Nederlandse makers het sinds Brexit moeilijker hebben om samen te werken met Britse kunstenaars en cultuurwerkers om budgettaire en praktische redenen.”
“Dat wil niet zeggen dat het niet ongelofelijk verrijkend is om samen te werken met het Verenigd Koninkrijk”, gaat Mahammed verder. "Zeker als het gaat over thema’s zoals toegankelijkheid voor een publiek met beperking staan Britse organisaties mijlenver voor. Verder bouwen zij op een andere politieke context en verleden, waardoor zij anders omgaan met dekolonisering en intersectionele diversiteit. Tot slot worden er andere kunstpraktijken ontwikkeld, die inspirerend zijn voor Nederland en België. Zo is er in het Verenigd Koninkrijk een langere traditie van autodidactische makers, die daar op professioneel niveau actief zijn, terwijl ze in Vlaanderen minder erkend en ondersteund worden.”
"Er worden minder coproducties gemaakt, Britse kunstenaars worden minder uitgenodigd voor speelkansen en residenties in de Lage Landen en omgekeerd.”
Drempels
Er bestonden al amper netwerkmogelijkheden voor kunstenaars, maar sinds Brexit zag Mahammed de uitwisselingen tussen de Britse en Europese theatermakers nog meer slinken. “Er worden minder coproducties gemaakt, Britse kunstenaars worden minder uitgenodigd voor speelkansen en residenties in de Lage Landen en omgekeerd.” Dat komt voor een groot deel doordat de Europese financieringsmogelijkheden niet meer van toepassing zijn. “Er zijn veel subdeeltjes waar programmatoren en kunstenaars gebruik van maakten, zoals Erasmus+, subsidies voor transport- en overnachtingskosten … Als al die kansen wegvallen, wordt het bijna onmogelijk om nog samenwerkingen aan te gaan.” Bovendien zag Mahammed dat er in het Verenigd Koninkrijk flinke culturele besparingen werden doorgevoerd. “Er is veel minder ondersteuning vanuit de Britse overheid, waardoor organisaties zoals Battersea Art Centre afhankelijk zijn van initiatieven van andere landen.”
"Eerst moesten we uitzoeken welke reisvoorwaarden, subsidiemogelijkheden, contracten en voorwaarden voor werkopdrachten van toepassing waren na Brexit.”
Foto © Nisran Azouaghe
Foto © Nisran Azouaghe
Advies
Dat de residentie er moest komen, was dus duidelijk. Maar hoe, dat was nog een andere vraag. “Eerst moesten we uitzoeken welke reisvoorwaarden, subsidiemogelijkheden, contracten en voorwaarden voor werkopdrachten van toepassing waren na Brexit”, zegt Mahammed. Daarbij kreeg Het TheaterFestival advies van Kunstenpunt. “Zij hebben veel kennis over het ontwikkelen van netwerken en samenwerkingen met kunstenaars over de landsgrenzen heen. Daarnaast hebben we veel steun gekregen van de medewerkers van de Brexit Adjustment Reserve subsidie. Zij waren heel aanspreekbaar, wat niet vaak gebeurt bij een subsidieaanvraag: eerst hadden we een fysiek gesprek om te zien of we in aanmerking kwamen zodat we het dossier niet voor niets schreven en ook tijdens het traject konden we altijd mailen of bellen als er iets onduidelijk was.” Die informatie verzamelen kost wel extra tijd en geld. Daarom kon Het TheaterFestival de BAR-subsidie goed gebruiken. De voornaamste reden daarvoor was ook dat Het TheaterFestival en het Nederlands Theater Festival een groot deel van de kosten van Battersea Art Centre moesten dragen, gezien de besparingen in het Verenigd Koninkrijk. “Met de subsidie hebben we de vergoeding van de Belgische kunstenaars betaald, evenals de loonkost, de workshopbegeleiders, de betalende activiteiten en de reiskosten. Dat was zonder externe middelen niet mogelijk geweest.”
"Het was een opleiding, dus de kennis die de kunstenaars opgedaan hebben, is op zich al een schatkist.”
Blijvende banden
In augustus en september 2022 vond de eerste editie van de ‘Scene Change’ plaats tijdens Het TheaterFestival, Nederlands Theater Festival en Horizon Showcase. Nog steeds ziet Mahammed hoe die uitwisseling doorwerkt. “De banden tussen de cultuurhuizen en kunstenaars die wij toen samengebracht hebben, blijven onderhouden. Sommige kunstenaars zijn bijvoorbeeld elkaars voorstellingen blijven bezoeken en twee artiesten zijn nu samen een voorstelling aan het maken. De deelnemende Britse kunstenaars hebben dankzij de residentie ook contact kunnen opnemen met kunstenwerkplaatsen in België.” Ook zonder dat aangevulde adressenboek was de residentie een vruchtbare tijdsbesteding. “Het was een opleiding, dus de kennis die de kunstenaars opgedaan hebben, is op zich al een schatkist”, knikt Mahammed.
"Er zijn zoveel inspirerende initiatieven, festivals, organisaties en kunstenaars in het Verenigd Koninkrijk. Het zou jammer zijn als Britse en Europese kunstenaars elkaar niet meer kunnen bereiken.”
Foto © Nisran Azouaghe
Foto © Nisran Azouaghe
Toegankelijker festival
Naast de residenten kwam ook Het TheaterFestival op de radar in het Verenigd Koninkrijk. Zo werd het festival in 2022 uitgenodigd voor een internationaal uitwisselingsprogramma voor festival- en kunstorganisaties op Horizon Showcase en voor het Manchester Festival. “Dankzij ‘Scene Change’ hebben we ons netwerk verbreed en bestaande contacten kunnen aanspreken. Er komen bijvoorbeeld weer meer Britse programmatoren naar ons internationaal bezoekersprogramma, wat toermogelijkheden voor de Vlaamse en Brusselse artiesten oplevert.” Net zoals de kunstenaars hun werkproces met elkaar deelden, hebben al die verschillende organisaties een andere werk- en denkwijze. Zo werden er in ieder land andere gesprekken gevoerd over duurzaamheid, toegankelijkheid, inclusie en diversiteit. Van Battersea Art Centre leerde Het TheaterFestival vooral veel over hoe je een cultuurhuis toegankelijk maakt voor kunstenaars en mensen met een beperking. “Het is de eerste relaxed venue ter wereld”, zegt Mahammed. “Dat is een cultuurhuis dat volledig toegankelijk is voor rolstoelen, waar op voorhand gecommuniceerd wordt over felle lichten en klanken, waar mensen mogen buitenlopen tijdens de voorstelling als ze overprikkeld zijn ... Met die kennis zijn wij stappen aan het ondernemen. Zo hebben we samen met de culturele groep Cripping The Space een sectordag op het festival georganiseerd en vragen we ervaringsdeskundigen van HandiKNAP om feedback te geven op onze voorstellingen.” Ook de samenwerking met het Nederlands Theater Festival en Battersea Art Centre blijft goed lopen. Na de succesvolle pilot in 2022 kwam er in 2023 een vervolg met nieuwe kunstenaars. Als het aan Mahammed ligt en ze opnieuw de externe middelen vindt, komt er in 2024 zeker een derde editie. “Er zijn zoveel inspirerende initiatieven, festivals, organisaties en kunstenaars in het Verenigd Koninkrijk. Het zou jammer zijn als Britse en Europese kunstenaars elkaar niet meer kunnen bereiken. En als wij het residentie- en netwerktraject niet organiseren, wie dan wel?”
DE TIP VAN NORA MAHAMMED
“Vind een goede partner in het Verenigd Koninkrijk, die mee wil nadenken over je plannen en creatief kan omspringen met moeilijkheden. In Battersea Art Centre vonden wij zo’n doelmatige en inspirerende teamgenoot.”